Không phải một lần mà khá nhiều lần, khi tham gia các diễn đàn trực tuyến, mình viết về những gì đọc được trong sách Phật thì thường nhận được những câu ca thán như thế này: “Tại sao Phật lại bắt tôi phải chịu những tội mà tôi không bao giờ làm?”.
Thường những câu như thế được thốt ra từ những người đang phải chịu một kiếp khổ nạn nào đó, hoặc vận vào chính họ, hoặc rơi vào con cái, quyến thuộc của họ… nếu như chúng ta giải thích rằng, điều gì cũng có cái nguyên nhân của nó, và điều gì cũng có thể gây ra một kết quả trong tương lai… cũng không ít lần nhận được những câu hỏi ngược trở lại: “Thế anh/chị giải thích là những khổ nạn tôi đang chịu, do một nguyên nhân nào đó tận kiếp nảo kiếp nào ấy, thế anh/chị thì nhìn thấy điều đó à?” “Không bạn ạ, tôi không nhìn thấy, vì tôi không tu tập chứng ngộ được đến thế, nhưng tôi tin điều đó!” “Nếu anh/chị không nhìn thấy được, sao anh chị thuyết phục được tôi?” “Tôi không định thuyết phục bạn, nhưng tôi nói với bạn điều mà tôi tin, trước khi tôi biết đến những điều đó, tôi cũng khổ tâm như bạn, nhưng bây giờ, tâm tôi an lạc hơn bao giờ hết. Vậy thôi… tin hay không là quyền của bạn, nhưng tôi tin chắc một điều, khi bạn tin vào những điều chúng ta đang bàn luận, bạn sẽ vui vẻ và an lạc hơn rất nhiều.”
Có lần đọc trên mạng một nhật ký, được đặt tên là “Nhật ký bão lòng” của một doanh nhân trẻ không may bị sa vào vòng lao lý vì tội “cố ý gây thương tích”. Anh bạn đó không phải Phật tử, và đương nhiên, có những suy nghĩ hết sức “người thường” và rất đáng chú ý. Câu chuyện làm cho mình băn khoăn, và nghĩ nhiều đến nó. Mình thường tự hỏi, nếu rơi vào địa vị của người đó, mình sẽ như thế nào?
Mấy tháng nay bà con theo dõi vụ anh bầu Kiên ra tòa vì tội hình sự. “Một ông anh” bạn của anh Kiên viết một loạt bài về anh Kiên, phân tích góc nọ, góc kia… toàn chuyện ít người biết, thành ra là hàng hót. Mình cũng đọc, và ngẫm nghĩ…
… có ai nghĩ một người chỉ dưới vài người và trên hàng muôn vạn người khác, đến một ngày rơi vòng lao lý? Có thể có người nói: “Ồi xời, thiếu gì tiền, vào tù vẫn sướng như tiên…” không hẳn thế đâu, một ngày tù, nghìn thu ở ngoài. Muốn sướng như tiên vẫn phải nịnh “bạn” này, đút lót “bạn” khác thì mới sướng được, chứ cương cường như anh Kiên, liệu có làm được như thế không? Cũng chính vì cương cường mà người ta muốn bẻ gãy anh ấy, “khuyến mại” cho cái xích khi ra tòa.
Vậy với một người đang chập chững vào con đường học Phật như mình, sẽ nhìn vào số phận – cuộc đời anh Kiên với một nhãn quan như thế nào đây?
Đọc những gì “ông anh” kia viết, rõ ràng anh Kiên là một con người có tố chất rất tốt để làm giàu: lạnh lùng, chặt chẽ đến mức “rắn”, nhạy cảm với lợi nhuận… và kết quả thì anh Kiên đã làm giàu thành công trở thành người rất giàu có. Việc anh Kiên giàu có, là điều chắc chắn sẽ phải xảy đến, như mọi con đường đều dẫn tới Rôma, và nếu những tố chất kia anh ấy có sẵn, thì là anh ấy được trang bị thêm lúc đôi giày patanh, lúc cái xe đạp, sau này là xe máy, ô tô, tàu siêu tốc và cả máy bay để bay đến hết thành La Mã này đến thành La Mã khác. Nhưng điều đó là chắc chắn – anh Kiên giàu. Là vì kiếp trước, kiếp trước nữa… anh ấy đã làm phước bằng tài vật quá đủ hay thậm chí dư thừa để kiếp này anh ấy giàu có…
… nhưng chưa hết. Trên con đường chinh phục hết thành nọ quách kia đến thành La Mã, liệu anh Kiên đã sử dụng những tố chất của mình để tiếp tục làm những việc thiện, tích thêm phước đức trong đời nay, hay anh ấy biết cách trèo lên lưng người này, đứng lên vai người khác, thậm chí “chà đạp” để mà tiến lên?
Có thể, hậu quả tù tội bây giờ, chính là do những “chà đạp” đó gây ra, thậm chí là một “tổng đại số” của nhiều “chà đạp” từ kiếp trước nữa kia. Bạn có thể tin, hoặc không tin, nhưng hiện thực nó là như vậy đấy.
Đức Phật không có ý dạy rằng, mọi sự là đau khổ; cũng như sống là phải đau khổ hay lúc nào cũng đau khổ triền miên. Sẽ thật là lẩm cẩm nếu một người nào đó cứ phải thích sung sướng hạnh phúc mãi, hoặc có người còn hâm đơ hơn, thích cảm giác đau khổ (mình có một anh bạn như thế đấy – mê phim “Casablanca” như điếu đổ, vì thích cái cảm giác đau khổ, hi sinh của nhân vật chính Rick Blaine (Humphrey Bogart đóng). Lại nếu nói, “đời là vô thường” cũng càng khó hiểu. Nếu ghép cả hai câu trên vào thì chúng ta cứ hiểu đơn giản, vô thường là vạn vật sẽ thay đổi, không có hạnh phúc vĩnh cửu và cũng chẳng có đau khổ vĩnh cửu.
Ngay trong cái sự “mưu cầu hạnh phúc” Đức Phật còn dạy đó là mầm mống của sự khổ sở (không được xứng ý toại lòng thấy khổ - “cầu bất đắc khổ”), nghĩa là trong họa thì có phúc, trong phúc, thì có họa. Trong nhân, có quả, trong quả, thì có nhân… chưa thấy ai dạy được những điều biện chứng như Đức Phật.
Có một điều mình viết ra ở đây và khỏi cần tranh cãi, rằng cuộc đời là không hoàn hảo, thậm chí, rất khó khăn với nhiều người. Với anh Kiên, nếu nhìn vào cuộc sống hiện tại với căn biệt thự kiên cố như một pháo đài, với vợ đẹp con khôn, đống tiền “đè chết người” kia ai chẳng choáng ngợp… nhưng liệu ngay giờ phút này, thân tâm của anh Kiên và cả những người thân yêu của anh ấy, có được an lạc?
Xin được kể lại một câu chuyện ngăn ngắn: “Mối nguy thực sự” của Christina Feldman (trích trong “Từ bi: lắng nghe tiếng khóc của thế gian”):
Một vị sư già tìm đường tới Dharamsala ở Ấn Độ. Gặp Đức Đạt Lai Lạt Ma, vị sư kể lại câu chuyện của mình, nhắc lại những năm tháng đầy khắc nghiệt vừa qua. Đức Đạt Lai Lạt Ma hỏi vị sư: “Ở đó có lúc nào cuộc sống của ngài thực sự bị nguy hiểm không?” Vị sư già trả lời: “Những lúc tôi cảm thấy bị lâm nguy là những lúc dường như tôi sắp mất đi lòng từ bi đối với các cai ngục.” Đây là câu chuyện về một sự cam kết sâu xa với lòng từ bi, một câu chuyện về Đức Tin và nhẫn nhục minh chứng cho sự tận hiến của một con người để gìn giữ trái tim và phẩm giá của mình nguyên vẹn khi giáp mặt với nghịch cảnh. Vì sư già nhăn nheo lom khom là một con người giản dị nhưng cũng là một con người với trái tim lớn lao, đã chọn bỏ qua những chua chát và giận dữ, bởi biết rằng khi theo những con đường ấy, ông có nguy cơ đánh mất điều quý báu nhất đối với ông – mái nhà ông đã tạo dựng trong từ tâm.
Thế đấy các bạn ạ, chúng ta ai cũng như ai, mình, bắt đầu học Phật, chưa thực sự buông bỏ được những điều cần buông bỏ, chưa bỏ được tâm ngã chấp, kiêu mạn, vẫn hay nổi sân hận… nhưng cũng đã bắt đầu lờ mờ nhìn ra được đôi điều. Cũng có nhiều bạn, chưa tin, chưa học, chưa tìm hiểu, chưa theo… cũng không sao.
Khi ý thức được và nguyện không phạm phải những điều đó nữa, thì cứ coi như chúng ta xuất phát từ con số “0” trên con đường tu tập, hãy coi “trái tim và phẩm giá của mình như là còn nguyên vẹn”, vững chãi bước tiếp. Chấp nhận nghịch cảnh, hiểu được luật nhân quả - đã là có chút “trí tuệ” rồi.
Và hãy như vị sư già “gìn giữ trái tim và phẩm giá của mình nguyên vẹn”, coi nghịch cảnh là thử thách trên con đường tu tập – biết giữ được tâm từ với những người ngày ngày gây nghịch cảnh ấy cho mình quả là quá khó nhưng không thể vì quá khó mà không làm… đã bắt đầu xác định “vũ khí” của mình là “từ bi” rồi.
Giá như chính lúc này đây, anh Kiên được ai đó khai mở ra cho con đường của Phật, hiểu được và coi hoàn cảnh như là một cơ hội tu tập, thì thật tuyệt vời cho anh ấy.
Và nếu như thế, thì những lời hùng biện anh ấy nói trước tòa, có cần thiết nữa chăng?
